Lê Tuyết Hoa*
Trường hợp lâm sàng
Trường hợp 1
Bệnh nhân (BN) nữ, 58 tuổi, đến khám vì yếu và teo hai chân. Bà mắc bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) 20 năm, đang uống metformin và sulfonylurea, không dùng statin một năm nay. Khoảng 6 tháng nay đường huyết thử tại nhà luôn quanh mức 400mg/dL, BN thường đau nhức hai bàn chân, đau nhói nhiều về đêm không ngủ được. 5 tháng nay ốm nhanh dù cố gắng ăn nhiều, đi đứng loạng choạng, dần dần bà nhận thấy không thể leo cầu thang và khó giữ được dép. Càng ngày càng không đứng nổi, yếu chân rõ kèm theo teo dần hai bắp chân và teo cả hai mông. Không có biến đổi thêm những bất thường về cảm giác. Gia đình không ai mắc bệnh teo cơ; bản thân trước đó chưa từng có triệu chứng tương tự.
Thăm khám: cân nặng 43kg, BMI 17,5kg/m2, huyết áp (HA) 160-170/90 mmHg, nhịp tim 92 lần/phút. Bàn chân khô, không rãnh nứt hay cục chai. Cơ bắp chân, cơ đùi, cơ mông hai bên teo rõ. Teo các cơ liên xương ở bàn chân. Mất hết các cảm giác sờ nông, nhiệt, cảm nhận rung vỏ xương với âm thoa 128 Hz, phản xạ gót, định vị ngón. Không thể đứng trên gót và ngón, không có dấu hiệu bàn tay cầu nguyện (bàn tay duỗi so với khớp cổ tay đến góc 90o).
Điện cơ chi dưới (EMG): Thần kinh (TK) chày trước, mác, L4, L5, S1 có điện thế đơn vị vận động (MUP) cao đa pha, kết tập giảm. Hình ảnh phù hợp với bệnh đa dây TK ngoại biên mạn tính mức độ vừa.
Xét nghiệm:HbA1c 12,5%, glucose máu đói 380 mg/dL, cholesterol 4,5 mmol/L, HDL 0,8, triglyce-ride: 2,5, creatinine 0,8mg/dL, TSH 2,8 mIU/L.
Chụp hình màu võng mạc:nhiều vi phình mạch, phù hoàng điểm dạng nang.
Điều trị:Chuyển sang dùng insulin, sau 3 tháng mới kiểm soát được đường huyết, glucose máu khi đói sáng và chiều khoảng 120-150mg/dL. Tiếp tục dùng thuốc hạ áp amlodipine 5mg, losartan 50mg, Concor 5mg mỗi ngày, HA duy trì ở mức 120/80 mmHg. Atorvastatin được dùng ở liều 20mg. Chỉ định pregalin 150mg, lipoic acid 300mg, vitamin 3B cho chứng đau TK. Chú trọng tập vật lý trị liệu, tập trung các bài tập tăng sức mạnh cho cơ.
Kết quả:sau 8 tháng điều trị và theo dõi, BN đã có thể lên cầu thang, mang dép không rớt; khối cơ cẳng chân và cơ đùi tăng kích thướcvà độ chắc. Cân nặng 50 kg (tăng 7kg). Bất thường TK nói trên ổn định suốt 3 năm nay.