Nguyễn Thy Khuê*
Rối loạn chuyển hóa lipid thường gặp nhưng không xảy ra ở tất cả bệnh nhân bị bệnh thận mạn (BTM). Các yếu tố quyết định rối loạn chuyển hóa lipid ở bệnh nhân BTM bao gồm mức lọc cầu thận, có bệnh đái tháo đường (ĐTĐ), tiểu đạm nặng, dùng thuốc ức chế miễn dịch, các kiểu điều trị thay thế thận (lọc máu, lọc màng bụng hay ghép thận), các bệnh đi cùng, tình trạng dinh dưỡng.
Đối với dân số chung, LDL là yếu tố nguy cơ độc lập của xơ vữa động mạch và thường được xem là mục tiêu để đánh giá rối loạn chuyển hóa lipid và điều trị, nhưng ở bệnh nhân có bệnh thận mạn, nồng độ LDL và cholesterol có thể thay đổi do tình trạng kém dinh dưỡng, mất năng lượng, hiện tượng viêm. Các nghiên cứu quan sát ở bệnh thận mạn lọc thận cho thấy nguy cơ tử vong chung và tử vong do tim mạch đều gia tăng ở nhóm có LDL cholesterol và cholesterol toàn phần thật thấp hay thật cao. Do bản chất bệnh thận mạn đã là một yếu tố nguy cơ tim mạch và các nghiên cứu điều trị rối loạn chuyển hóa lipid ở bệnh thận mạn nhắm vào giảm tử vong và nguy cơ xảy ra biến cố tim mạch. Ủy ban về lipid của KDIGO (Kidney Disease | Improving Global Outcomes) không khuyến cáo theo dõi hiệu quả điều trị bằng LDL, nhưng có thể đo nồng độ LDL để đánh giá sự tuân trị của bệnh nhân.
Ngoài ra, trong đánh giá ban đầu bệnh nhân có bệnh thận mạn cũng cần đo bộ lipid (cholesterol, LDL-, HDL-cholesterol và triglyceride) chủ yếu là để xác định các rối loạn nặng như tăng cholesterol và/hoặc tăng triglyceride và loại trừ các nguyên nhân gây rối loạn lipid máu thứ phát có thể điều trị được. Bảng 1 trình bày các trường hợp rối loạn chuyển hóa lipid thứ phát. Nếu trong đánh giá ban đầu, nồng độ LDL > 4,9mmol/L (190mg/dL) và triglyceride > 11,3mmol/L (1000mg/dL) nên hỏi ý kiến chuyên gia để điều trị thích hợp.
Nghiên cứu điều trị lipid máu ở bệnh nhân bệnh thận mạn không nhiều bằng ở dân số chung, nhất là ở bệnh nhân đái tháo đường. Các rối loạn lipid máu thường gặp ở bệnh nhân bệnh thận mạn khá giống bệnh nhân ĐTĐ với tăng triglyceride, giảm HDL, cholesterol và LDL có thể tăng hoặc không tùy giai đoạn của bệnh thận mạn.