Nhiều người nhập viện vì đau ngực tưởng nhầm bệnh tim, nhưng khám kỹ tim mạch hoàn toàn bình thường, thực tế, đây có thể là đau ngực không do tim, trong đó trào ngược dạ dày – thực quản là nguyên nhân tiêu hóa phổ biến nhất, đó là nội dung GS.TS Võ Thành Nhân chia sẻ tại Hội nghị khoa học thường niên do Hiệp hội Y học TPHCM tổ chức.
Nhận diện cơn đau thắt ngực và giải mã vì sao GERD dễ “đội lốt” bệnh tim
Theo GS.TS.BS Võ Thành Nhân – Chủ tịch Hội Tim mạch Can thiệp TPHCM, đau ngực không do tim (NCCP) là tình trạng đau ngực giống hệt cơn đau thắt ngực nhưng thực tế không xuất phát từ bệnh động mạch vành hay rối loạn tim mạch khác. Chẩn đoán NCCP chỉ đặt ra sau khi đã loại trừ nguyên nhân tim mạch. Trong số các bệnh ngoài tim gây ra NCCP, ba nhóm bệnh ở thực quản chiếm tỷ lệ nhiều nhất: trào ngược dạ dày – thực quản (GERD), rối loạn nhu động/co thắt thực quản, và tình trạng quá nhạy cảm giảm ngưỡng đau thực quản.
Về lâm sàng, cơn đau ngực không do tim thường xuất hiện sau xương ức, có thể lan ra cổ, lưng, hàm hoặc cánh tay, rất giống đau thắt ngực do thiếu máu cơ tim. Điểm khác biệt: đau do tim thường xảy ra sau gắng sức, còn đau do GERD thường bùng phát sau ăn, khi nằm xuống hoặc ban đêm, kèm ợ nóng, ợ trớ hay khó nuốt. Cơn đau có thể kéo dài vài phút, hàng giờ, thậm chí lặp lại nhiều ngày, khiến việc phân biệt với bệnh tim mạch trở nên khó khăn.
Các số liệu dịch tễ học cho thấy, NCCP chiếm trung bình 13% dân số theo tổng hợp nhiều nghiên cứu quốc tế. Ở châu Âu và Bắc Mỹ, tỷ lệ này là 11%, Đông Nam Á 10% (bao gồm cả Việt Nam), trong khi Úc ghi nhận tới 16%. Một nghiên cứu cộng đồng tại Úc chỉ ra rằng NCCP phổ biến hơn ở người trẻ và giảm dần theo tuổi, nhưng ở phụ nữ 50 – 59 tuổi, tỷ lệ lại tăng cao. Đặc biệt, trong số bệnh nhân đau ngực không rõ nguyên nhân, có tới 1/3 trường hợp liên quan GERD, và trong các bệnh lý thực quản gây NCCP, GERD chiếm đến 2/3 số ca.
Về sinh lý bệnh, acid trào ngược xuống đoạn xa thực quản có thể kích thích các dây thần kinh cảm giác tạng, vốn có chung đường dẫn truyền trung tâm với thần kinh cảm giác đau ở tim, khiến cơn đau do GERD dễ bị nhầm lẫn với đau thắt ngực thật sự. Ngoài ra, tình trạng co thắt thực quản hoặc rối loạn nhu động cũng góp phần gây đau. Nghiên cứu trên World Journal of Gastroenterology còn cho thấy bệnh nhân GERD có thể rối loạn chức năng thần kinh tự động, ảnh hưởng đến tim và làm nặng thêm biểu hiện đau ngực.
Chẩn đoán và quản lý đau ngực: phải loại trừ tim mạch trước, GERD là nguyên nhân hàng đầu
GS.TS Võ Thành Nhân nhấn mạnh, nguyên tắc bất di bất dịch là loại trừ nguyên nhân tim mạch nguy hiểm trước tiên: nhồi máu cơ tim, bóc tách động mạch chủ, thuyên tắc phổi… Bác sĩ cần làm điện tâm đồ, men tim, siêu âm tim, nghiệm pháp gắng sức hay chụp mạch vành. Chỉ sau khi loại trừ mới nghĩ đến NCCP và GERD.
Với NCCP nghi ngờ liên quan GERD, bác sĩ sẽ tiến hành thăm dò qua ba bước chính. Đầu tiên là thử điều trị bằng thuốc ức chế bơm proton (PPI) trong 1-2 tuần, nếu triệu chứng cải thiện thì nhiều khả năng liên quan đến GERD. Tiếp theo, bệnh nhân có thể được theo dõi pH thực quản lưu động kèm trở kháng để phát hiện tình trạng phơi nhiễm acid bất thường và đánh giá mối liên quan với triệu chứng. Cuối cùng là nội soi thực quản – dạ dày nhằm phát hiện viêm hoặc các tổn thương cấu trúc.
Trong số các bước này, thử PPI được xem là đơn giản và có giá trị cao nhất. Phân tích gộp từ nhiều nghiên cứu cho thấy điều trị PPI có độ nhạy 0,89 và độ đặc hiệu 0,88 trong chẩn đoán NCCP liên quan GERD. Đặc biệt, một nghiên cứu với Esomeprazole đã chứng minh rằng chỉ cần điều trị 12 bệnh nhân là có thể thấy rõ hiệu quả so với giả dược, khẳng định vai trò nổi bật của phương pháp này trong thực hành lâm sàng.
Về quản lý, PPI luôn là lựa chọn điều trị đầu tay, song song với thay đổi lối sống: giảm cân, kê cao đầu giường khi ngủ, tránh ăn tối muộn và hạn chế các thực phẩm kích thích. Nếu triệu chứng không thuyên giảm, bác sĩ cần nghĩ đến trào ngược không phải acid, rối loạn nhu động thực quản, hoặc thậm chí cân nhắc thuốc điều biến thần kinh nếu nghi ngờ đau ngực chức năng.
Một điểm quan trọng được GS.TS Võ Thành Nhân lưu ý: GERD chính là nguyên nhân tiêu hóa phổ biến nhất gây đau ngực không do tim. Nhưng trước khi kết luận, bác sĩ phải loại trừ thật kỹ bệnh lý tim mạch, bởi cơn đau do GERD trên lâm sàng có thể giống hệt đau thắt ngực do thiếu máu cơ tim.
| Sáng 21/9/2025, tại TPHCM, Hội nghị Khoa học thường niên Hiệp hội Y học TPHCM lần thứ I chính thức diễn ra với chủ đề “Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Điểm nối kết đa chuyên khoa”. 1.400 đại biểu tham dự trực tiếp và trực tuyến cho thấy quy mô và chiều sâu học thuật của một diễn đàn liên ngành, nơi GERD được tiếp cận như điểm giao thoa của nhiều chuyên khoa, không chỉ riêng Tiêu hóa. |
Nguồn: alobacsi.com